Bu konuyla ilgili kavramamız gereken ilk durum para politikasının ne demek olduğunu öğrenmemiz gerekiyor. Bu yazımız da Merkez bankasının para politikası araçlarından önce bahsetmeye gerek duyduğumuz birkaç konu daha var.
Para Politikası Araçları Nedir?
Para politikası, para arzının devletler aracılığıyla kontrol edilmesidir. Para politikası, merkez bankasının kontrolü halindedir. Para arzı ise; Ekonomide dönüp dolaşan mevcut para miktarıdır. Para arzının anlamı biraz daha açarsak, bütün şirketlerde, bankalarda ki, kişi vergilerinde ki, paraların tümü halinde adlandırılıyor. Para arzı ve para politikası bu konu için önemli ve tanımı bilinmesi gereken kelimelerdir.
Merkez bankası bu durumları siyasilerden uzak bir durumda, kendi halinde ayarlamakla ve düzenlemekle yükümlü kılınmıştır. Merkez bankasının para politikasını güçlendiren; eskiye bağlı merkez bankası araçları da sayılan geçmişe dair unsurlarla denge halinde tutulan ve merkez bankasında güç kaynağı olan, İskonto Haddi, Faiz Politikası, Karşılıklar Politikası, açıklanması gereken kelimelerdir.
İskonto Haddi: Yazılı değerlerde yapılan indirim olarak bilinen İskonto haddi, satış hızını artırmasıyla bilinen bir değerdir. Satış hızını artırmasıyla birlikte, sunulan ürünün iki katı ve iki katından fazla miktarıyla satışa sunmaktadır. İskonto haddi, belli başlı kurallarla hesaplanabilir. Teminatı güçlü hale getiren, iskonto kredileri; Müşteri iskontosu, miktar iskontosu, peşin iskontosu, mevsim iskontosu, grup iskontosudur. Gerekli Rezerv Haddi, Merkez bankası rezervleri gizli tutmaktadır. Merkez bankası rezervlerinde ki önem ülkemiz adına çok büyüktür.
Döviz rezervlerinde ki karşılaşabileceğimiz iç ve dış şokların meydana getirdiği olumsuzlukların giderilmesinde kullanılır. Ülkeye duyulan güven açısından da önemli olan, uluslararası çevreleri ve piyasalarda döviz rezervleri kullanılır. Merkez bankasının bu rezervleri gizli tutmasında ki sebeplerden bazıları şunlardır;
- İç ve dış ödemeleri hazır halde tutmak. Rezervlerin gizli tutulmasında ki başlıca sebeptir.
- Para politikalarına ve kur politikalarına yaptırılan güveni sağlamak ve politikalara sonuna kadar destek vermek amacıyla gizli tutulmaktadır.
- Uluslararası piyasalarda ekonomide yerimizde bulunmamız.
Faiz Politikası, bankalar arası faizleri değiştirerek piyasayı etkilemeye çalışan politikaya faiz politikası denir. Bu dönemlerde fazla uygulanmamaktadır. Bilinmesi gereken başka bir politika ise; Karşılıklar Politikasıdır. Merkez bankasının karşılık oranlarını azaltmasıyla oluşan kredi miktarı ve maliyeti, çoğaltmasıyla oluşan kredi miktarı ve maliyetini etkileme durumuna karşılıklar politikası denir.
Merkez Bankasının Güncel Para Politikası Araçları Nelerdir?
Şu dönemlerde merkez bankasının araçları yıllar geçtiğinden dolayı haliyle değişmiş bulunmakta. Doların yükselmesi ve durdurulmaya çalışılmasından ötürü, merkez bankasının değişime gitmesi mecbur kılındı. Merkez bankasının güncel para politikası araçlarını maddeler halinde verecek olursak:
-
Niceliksel Parasal Gevşeme:
Merkez bankasının para politikası araçlarının içinde bulunan niceliksel parasal gevşeme, piyasada önemli rol oynamaktadır. Ekonominin canlandırılmasının seyrekliği halinde uygulanan bir para politikasıdır. Merkez bankaların, bazı kurumlara senet, tahvil ve bonoya dayalı para vermesiyle gerçekleşen bu durum, küresel krizde de neredeyse çoğu Avrupa ülkelerinde de uygulanmıştır. Para basmaktan farkı senet ve tahvil gibi karşılık getirici işlemlerin olduğudur. Niceliksel parasal gevşemenin enflasyonist etki yaratması, para basmaya göre daha uygun olduğu görülmüş ve uygulanmıştır. Niceliksel parasal gevşemenin, para basmaya yönelik eski çağrışımlar arasında tek farkı senet ve tahviller karşılığında piyasaya para sürülmesi yönünde bir yol izlenir.
-
Niceliksel Kredi Gevşemesi:
Merkez bankasının para politikası araçlarından birisi ise niceliksel kredi gevşemesidir. Ekonominin yolu, harcamaları artırmaktan ve talepleri yükseltmekten geçiyor. Kişilerin daha fazla harcama yapmalarını sağlamak amacı ile ucuz ve bol kredinin piyasaya sunulması gerekiyor. Bu durumda ise merkez bankalarının koyduğu düşük faiz ve likiditeyi bankaları ucuz ve kredi vermeye yönlendirir.
-
Sıfır ya da Negatif Faiz Politikası:
Faizlerin düşürülmesi zorunlu hale geldiğinde Avrupa ülkeleri ve ABD merkez bankaları faiz indirimine başladılar. İndirimlerin bazı ülkelerde sıfıra yaklaşması, bazı ülkelerde ise negatifin altına inmesi bu uygulamanın da merkez bankasının para politikası araçları kısmına girdiğinin teşhisidir.
-
Açık piyasa işlemleri:
Piyasayı merkez bankasının düzenlediği açık ve nettir. Bu durum merkez bankasının dolaşımında ki parasını kontrole alabilmek ve hazine bonosu, tahvil, hisse senedi alım satımına doğru yol almasıdır. Hazine bonosu, tahvil ve hisse senedini kısaca açıklamamız gerekirse, birbirlerinden ayrı vadeli senetlerdir. Bu durum, piyasa da miktara ve fiyata verilen önemin sebebidir.
Likidite fazlasını emmek amacıyla güdülen yol ise merkez bankasının senet satmasıdır. Senet satılmasında ki sebep ise, paranın azlığı halinde bu satılan senetleri, piyasadan satın alarak ellerinde olan parayı fazlalaştırırlar. Bankalar arası paranın dönüşümü de bu işlem sayesinde gerçekleşmektedir. Bu madde, günümüzde uygulanmaktadır. Merkez bankasının para politikası araçlarından birisidir.
Bu yazımızda Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin para politikası araçlarına dair, güncel ve doğru bilgiler vermeyi hedef haline getirmiştik. Bu bilgiler doğrultusunda, merkez bankasının para politikası araçlarına hakim olabilirsiniz.
